लैंगिक शोषण थांबविण्यासाठीची पहिली पायरी म्हणजे त्याबद्दल इतरांशी बोला. यामुळे समस्या नक्की काय आहे हे तुम्हाला व इतरांनाही कळेल. सहन करत राहिल्यास समोरच्याचे फावते. याउलट त्याबद्दल चर्चा झाल्यास मार्ग मिळतो. कदाचित इतरांनाही तसाच अनुभव आला असेल! स्वतःला दोष देऊ नका आणि विलंब करू नका. चर्चेमुळे समस्येचे अस्तित्व मान्य होईल आणि त्यावर उपाय शोधायला सुरुवात करता येईल. यामुळे तक्रारदार व्यक्तीलाही आपली व्यथा व्यक्त करण्यासाठी एक विश्वासू वातावरण मिळते. माहितीचा आधार मिळाला की अशा प्रकारच्या घटनांमध्ये नक्की काय पावले उचलायची हे लक्षात येते.

छळ करणाऱ्या व्यक्तीला तुमचा नकार स्पष्ट आणि स्वच्छ शब्दांमध्ये कळवा. त्याचं वर्तन अश्लील आणि अस्वीकारार्ह्य आहे हे तुमच्या शब्दातून, हावभावातून आणि कृतीतून दाखवून द्या. त्या त्या वेळी असा विरोध केला तर पुढे त्या व्यक्तीवर आरोप दाखल करताना या विरोधाचा फायदा होतो.

प्रत्येक घटनेची कुठेतरी नोंद ठेवा. तुम्हाला कोणी चिठ्ठ्या, पत्रे किंवा इतर कागद / चित्रे पाठवत असेल तर ती जपून ठेवा. त्या संदर्भातील तारीख वेळ, स्थळ आणि काय काय घडलं याचे सर्व तपशील लिहून ठेवा. कोणी साक्षीदार असतील तर त्यांची नावे लिहून ठेवा. संबंधित व्यक्तीस , आपल्याला कोणते वर्तन अयोग्य वाटत आहे हे पत्राद्वारे कळवून असं वर्तन त्वरित थांबवायला सांगा. हे पत्र औपचारिक, सभ्य भाषेत, तपशीलवार आणि मुद्देसूद असावं. अनेकदा तोंडी सांगण्यापेक्षा असे लिखित पत्र जास्त प्रभावी ठरते. या पत्राची एक प्रत तुमच्यापाशी नक्की ठेवा. आवश्यकता वाटल्यास त्याही एक प्रत मानव संसाधन विभाग (ह्यूमन रिसोर्स डिपार्टमेंट)लाही पाठवा.

तुम्हाला मनाविरुद्ध, एखाद्या असुरक्षित स्थळी जावे लागत असेल, कृती करावी लागत असेल, प्रश्नांना उत्तरे द्यावी लागत असतील तर अशा वेळी ठामपणे नकार द्या. ‘नाही’ म्हणा! त्या वेळी समोरच्या व्यक्तीला आवडेल का वगैरे विचार करत बसू नका. पहिल्यांदा स्वतःची काळजी घ्या.

कोणत्या प्रकारच्या परिस्थितीपासून व लोकांपासून तुम्हाला धोका वाटतो याची सतत नोंद घ्या आणि याविषयी सतर्क रहा. गाफील राहू नका. तुम्हाला कोणी सावधान करत असेल तर त्याकडे दुर्लक्ष करू नका.

धोक्याबाबत आपल्या अंतर्मनाचं ऐका. असुरक्षित परिस्थितीमध्ये बिलकुल थांबू नका. प्रतिकार करा. आधी तुम्ही कसे वागलात, कोणत्या प्रकारचे कसे संकेत दिलेत हे महत्त्वाचे नसून जर कोणी तुमच्यावर कसलीही जबरदस्ती करत असेल तर ती कोणत्याही वेळी थांबवायचा तुम्हाला पूर्ण अधिकार आहे. तुमचा हा हक्क/अधिकार ओळखा आणि त्यानुसार वागा.

लैंगिक छळ होत असल्यास त्या घटनेचे साक्षीदार निर्माण करा. तुमच्या विश्वासातील सहकाऱ्यांना याविषयी सांगा. तुम्हाला जेव्हा कोणी असा त्रास देत असेल तेव्हा तुमचा विश्वासू सहकारी ती घटना प्रत्यक्ष पाहिल किंवा ऐकेल हे पाहा. तुम्ही पुढे जेव्हा तक्रार कराल तेव्हा त्यासाठी याचा उपयोग होईल. तुम्हाला त्रास देणाऱ्या व्यक्तीला लैंगिक छळाविरुध्दच्या कार्यालयीन धोरणाचे नियम पाठवा.

तुम्ही जर कामगार/कर्मचारी संघटनेच्या सदस्य असाल तर तुमच्या संघटना प्रतिनिधीशी बोला.

जर तुम्हाला शारीरिक अतिप्रसंगाला सामोरे जावे लागले किंवा तुमच्यावर लैंगिक हल्ला किंवा बलात्कार झाला तर लगेच वैद्यकीय तपासणी (सरकारी किंवा खाजगी दवाखान्यात) करून घ्या. त्याचा अहवाल मिळवा. हे फार महत्त्वाचे आहे. जर तुम्ही कायदेशीर खटल्यात हा एक महत्त्वाचा पुरावा असतो.

तुमच्याकडे कोणते पर्याय आहेत हे बघा आणि गरज वाटल्यास लिखित स्वरूपात तक्रार नोंदवा. तुमच्या संस्थेत लैंगिक शोषणविरोधी धोरण नसेल तर तुमचे संस्थाचालक तसे धोरण लागू करतील व त्यासंदर्भात संबंधित कारवाई करतील यासाठी प्रयत्न करा.

तुम्ही जर कामगार/कर्मचारी संघटनेच्या सदस्य असाल तर तुमच्या संघटना प्रतिनिधीशी बोला.